Et must-have ord
أصابني أرق في ليل 20/21 حزيران 1979، فقمت أتناول هذا الكتاب، وأضع آخر اللمسات على بعض صفحاته. وكان البطريرك الطوباوي الياس الرابع مائلاً في ذهني خلال ذلك. ولا عجب في ذلك. فقد كان-أوسع له الله في رحماته العظمى- دوماً في خاطري. فرغت من الكتاب في تمام الساعة الثانية والنصف. فإذا بها-كما يقول البعض-ساعة انتقال الطوباوي إلى مجد الله. وهكذا ارتبط هذا الكتاب في ذهني بذكره الطيب. وخشيت على الكتاب من أن يطويه الدهر حتى جاء، أمس، قدس الأب الخوري ابرهيم سروج يحيي الأمل الضائع. حقاً: “رُبَّ آخٍ لم تلده أمك”. فالأخ ابراهيم هو إحدى تعزياتي الكبرى عادة. وما دام الكتاب يدور حول التجسد الإلهي الذي نعيّد له اليوم، فليقبل ابن الله الصائر ابنا للناس أن يباركه وبيته بكل قوة ملء اتحاد ناسوته بلاهوته، في الروح القدس، لمجد الله الآب، وفرح المؤمنين بسكنى الله القوية بين ظهرانينا. فالكتاب ثمرة جهود مضنية لإشراك البشر في سر سكنى ملء اللاهوت جسدياً في يسوع ليعودوا هياكل حية لله. أهّلنا الله جميعنا لهذا الحظ السعيد الأوحد، ونقلنا من الالتصاق بالتراب إلى الإلتصاق بالله.
Espero
25/3/1980
|
Dedikation På de tre månes fest, Basil den Store, Gregorius teologen og Johannes Chrysostomus. En gigantisk historie står for mine øjne, da vi i begyndelsen af året fejrede 16-året for den første overgang til hans elskede Jesus. Næste år vil vi fejre 16-årsdagen for det sjette økumeniske råd, som fordømte kætteriet i én testamente. Hvordan kan jeg nævne teologen Gregory og ikke nævne hans beskytter, vores yndlingspatriark Gregory Haddad, da der er gået 50 år siden hans død (12/12/1978), og hans lærde discipel, patriark Theodosius, da der er gået 580 år siden hans død. berømte patriarkat (11/4/1978), og hans efterfølger i kærlighed, velvilje og generøsitet uden beregning, martyren i Præst, Fader Habib bin Martyr, Fader Nicholas Khasha (7/16/78) 30 år er gået siden hans martyrdød. Til deres sjæle dedikerer jeg denne min bog, søger deres velsignelser og fornøjelser, beder Gud om at beskytte mig mod fejltagelser, om at bevare mig i rækken af de økumeniske råd og Kirkens fædre, den oprigtige tro og overøse min forældre og bedsteforældre med Hans benådning og venlighed i hans evige rige (gennem elskede læseres bønner) som en belønning for det, de har testamenteret mig den standhaftige ortodoksi. 30/1/1979 introduktion De elskede brødre i Balamand, Tripoli og Latakia opfordrede mig meget sidste år til at udgive min bog om den guddommelige inkarnation. Jeg kunne ikke modstå deres kære ønske. Så jeg søgte straks hjælp hos min kære bror Elijah Shalhoub til at give mig en kopi af Evans’ bog om Leonidius af Byzans - jeg havde ventet på den i lang tid - og han bragte den hurtigt til mig. لقد سبق لي أن ترجمت مقالاً لاستاذي المرحوم بول افدوكيموف ظهر في “النور” الغراء (العام 1947). وفي عهد المثلث الطوباوي البطريرك ثيودوسيوس قمت في العام 1965 بكتابة المقال اللاهوتي للنعمة فكانت 4 منها في سر التجسد. وفي العام 1967 كتبت له عظة الفصح ومقالاً عنه ظهراً في عدد أيار من مجلة “النعمة”. وفي فصح 1968 كتبت له المنشور الفصحي الموزع في دمشق. وكتبت أيضاً القسم اللاهوتي في كتاب التعليم المسيحي في صف البكالوريا بسوريا (1965). وفي أيلول 1972 ظهر لي في “ملحق النهار” مقال مكثف جداً عن مرحلة ما بعد المجمع الرابع المسكوني. وفي 18/4/19777 ألقيت في ندوة أحباء في طرابلس حديثاً عن “ما بعد خلقيدونية”. وفي العام 1965-1966 صببت المقالات الأربع كتاباً. فقدت أصله وبقيت نسخة ناقصة قليلاً عنه. وطلب مني إعداد محاضرة عن الفرق المسيحية قبل الفتح العربي للإلقاء في كلية التاريخ في الجامعة اللبنانية بطرابلس فكان أمر. فألقاها أحدهم. Alt dette var ikke med - som det er - i denne bog, ellers ville det være en kunstig komposition. Det var nødvendigt at sætte tingene i et helt nyt lys og genoverveje spørgsmålet grundigt. Det aktuelle emne accepterer mig ikke, bortset fra at smelte min hjerne igen ved at læse hundreder eller endda tusindvis af sider, for at hellige mig bøn og at overveje lyset af de teologiske spørgsmål, der er på spil, som det ikke er tilladt at øge min forståelse for undtagen ved at stole på Guds barmhjertighed og smøre mine mørke øjne med Helligåndens lys. Denne hemmelighed, dvs. hemmeligheden bag Guds ledelse, blev ikke lært af englene undtagen i kirken (1). Hvem er jeg til at hoppe ind i missionen? I årevis har jeg været meget tøvende med at udholde strabadser, selvom jeg efter 1966 læste tusindvis af sider og forberedte filer. Jeg stod foran hende belastet af flere grunde, herunder: 1. Mit syn - som det var før - er ikke længere i stand til at rejse med blikke mellem bogsiderne, uanset hvor mange der er foran mig på et bord. 2. Hver gang jeg genlæste manuskriptet, fandt jeg det svært at forstå, hvilket blev mere kompliceret af min juridiske tilgang på højt niveau til juridisk proces. Det blev svært for mig at skille det ad. 3. Min overbevisning er, at arabiske kristne - ligesom alle arabere - er strømmet til den vestlige kulturs fænomener siden renæssancen. De var forbløffede over dens videnskaber og materielle civilisation og trængte ikke ind til dens essens. Derfor fik de en del af det nævnte, mens de forblev uden dybe tanker. Hvor fik de og andre de dybe tanker, hvis de ikke vendte tilbage til den oprindelige tanke fra græsk filosofi og kirkefædrene? Derfor forblev de uden religiøse tanker og helligede sig at læse religiøse bøger, indtil deres religion blev et skalle, som det var i den osmanniske æra, som beskrevet af Anam Al-Jundi: |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
“كان الحكم العثماني أعدى أعداء الفكر والمعرفة مهما كانت بسيطة. وقد شهدت بلادنا زوال مؤسساتها الفكرية والاجتماعية زوالاً تاماً” (2).
وفي العلوم الدينية مازلنا على هذا. فمنذ ظهور كتاب “الهداية القويمة إلى الأمانة المستقيمة” لبطريرك أورشليم أنثيموس (العام 1791) لا أعرف للأرثوذكس أثراً لاهوتياً قيّماً خالياً من الأخطاء. وليس حال سوانا بأفضل منا، مع أن القارئ الكريم سيرى في متن الكتاب أن اللاهوت نشاء في ديارنا، في الأرض الواقعة بين الإسكندرية وأنطاكية فكبدوكية…
4. Vanskeligheden ved at skrive en religiøs bog skyldes, at læsning af aviser og blade fanger folks interesse og stemmer overens med deres overfladiske humør og deres ønske om at lære trivielle ting om menneskers og samfunds tilstand. (3).
Men balamandianerne, tripolitanerne og latakianernes kærlighed til teologisk viden og teologisk dybde overvandt mine indvendinger. Hvis det teologiske institut i Balamand fortsætter sin sædvanlige virksomhed i løbet af dette år, med støtte fra hans saligprisning den højt respekterede patriark Elias IV, udelukker jeg ikke, at vi i begyndelsen af det enogtyvende århundrede vil være udstyret med dybsindige teologer. Jeg er velsignet med at have den største ære for at have overbevist barmhjertighedstrekanten, biskop Antonius Bashir, om at afsætte en kvart million dollars til dets oprettelse. Dette var den 20. maj 1964 på Semiramis Hotel i Damaskus, i nærværelse af Hans Eminence Metropoliten i Tripoli, Elias og mig selv. Han - må Gud forbarme sig over ham - gentog løftet over for den tripolitanske biskop Ignatius Hariki og hans ledsagere af biskopperne, ifølge hvad der stod i sidstnævntes brev til mig den 1/7/1964. Hans Saligprisning fortsætter med at placere Det Teologiske Institut udelukkende i toppen af hans interesser.
Efter denne digression vender jeg tilbage til emnet. I bogen tog jeg så vidt muligt hensyn til den arabiske læser. Jeg opgav meget af min juridiske og sproglige skabelon for at være så forståelig som muligt. Jeg har ikke uddybet eller udtømt hele emnet. Betingelserne for trykning påtvinger mig sig selv. Hvis jeg ville medtage alt, hvad jeg havde i tankerne gennem fodnoter, ville bogen have 4/5 fodnoter, hvoraf det overvældende flertal er på fremmedsprog. På den anden side kan den arabiske læser endnu ikke bære denne type dyb teologisk tænkning. Den var afskåret fra sin autentiske arv, som hovedsagelig blev skrevet på græsk. Så jeg formidler nu til ham, hvad hans forfædre gjorde, og hvad europæerne og verdens kristne gav videre til dem som elever i disse retfærdige forfædres skole. Derfor citerer han sjældent Bibelen.
Dette er min generelle plan:
القسم الأول إطالة للمحاضرتين المذكورتين. هو اضعافهما. إلا أني حافظت على الأسلوب الخطابي لتسلس وعورة الموضوع. فهو إجمالاً تاريخ للعقيدة. المقالات الأربع في مجلة “النعمة” محبوكة بصورة يتعذر عليّ فكها. فالحواشي فيها فاحشة. والأسلوب متين. وإعادة طبعها عسيرة. فاكتفيت بتقسيمها إلى فقرات كثيرة، وتصحيح الأخطاء الطباعية والسهو، وحذف أجزاء لتصبح فصولاً جديدة. وإعادة النظر كلياً أو جزئياً هنا أو هناك، وحذف بعض الفقرات نهائياً لعدم اللزوم إليها.
وأعدت صب الفصل المتعلق باستعمال القديس كيرلس الإسكندري للألفاظ اللاهوتية حتى عاد سلساً نسبياً ومفوماً. وحذفت مناقشة. وأبقيت إجمالاً على فصل “الأقنوم”. إلا أنه عسير جداً على غير الاختصاصيين. ومع هذا مهّدت له بالحديث، في عدة فصول، عن “الأقنوم”. فأضحى هذا الفصل تتمة له. فمن شاء كدَّ ذهنه ليفهم فليكده. وقد جعلته الفصل الأخير لعل الله ينير المطالع للفصول السابقة فيحتمل وعورة هذا الفصل.
Hvad jeg skrev til afdøde Theodosius og optrådte i hans navn, blev nogle passager slettet.
Jeg var tilfreds med mængden i denne bog, selvom den var ufuldstændig. Imidlertid er den nu næsten det dobbelte af bogen fra 1966.
أما طريقة التأليف فهي خاصة جداً. فأنا قادر على التأليف بدقة علمية أوروبية وترتيب أوروبي دقيق كأن الأمر رياضيات أو فيزياء. إلا أني أرفض رفضاً قاطعاً أن أسلك هذا السبيل في اللاهوت. هذا علم الإلهيات. يسوع قال أنه “الحياة” (يوحنا 14: 6). فكيف أتحدث عنه بلغة الجماد والحيوان؟ وقد سلخت عمري الديني في مطالعة الكتاب المقدس وآباء الكنيسة والبرية، فتعلمت أن أجعل حديثي في الإلهيات صلاة وتسبيحاً وتمجيداً في ذهول بمن أحبنا وبذل نفسه عنا. فلا أرضى في اللاهوت أن أكون تلميذاً أوغست كونت وأسلافه وخلفائه بل تلميذ قيثارات الروح القدس الآباء الملهمين عاشقي الله المتيمين. فمن أنعم الله عليهم بعشق الله -كالآباء- لا يذكرون اسمه إلا وهم خاشعون ساجدون. ففي عماوس تعلمنا كيف نسمع الكتاب المقدس: “أو لم تكن قلوبنا مضطربة فينا، إذ كان يخاطبنا في الطريق، ويفسّر لنا الكتب؟” (لوقا 24: 32). القلب المبرد لا يستقبل يسوع وكلامه. يسوع ينزل كنار لاهبة.
Jeg brugte en pædagogisk-psykologisk metode, der hjælper østlænderen med at huske. Ren gentagelse eller ufuldstændig gentagelse hist og her minder læseren om, hvad han tidligere har læst. Han ser muligvis grene af det samme emne her og der.
Det er spørgsmålene om den guddommelige inkarnation, der har revet vores øst fra hinanden. Mens jeg opretholder en mulig grad af objektivitet og neutralitet, forbliver jeg ortodoks ind til benet. Med hensyn til kopterne, armenierne, syrierne og abessinerne præsenterede jeg spørgsmålet med den største integritet og demonstrerede stridens overfladiskhed. Teologer fra dem og fra os mødtes i 1964, 1967, 1970, 1971 og 1972. I årene 1964 og 1967 gennemførte de teologiske undersøgelser og udstedte enhedsanbefalinger, der erklærede troens grundlæggende enhed. (4).
لكني لم أستعمل لهم اسم “غير الخلقيدونيين”. فالنساطرة أيضاً ومن سبقهم غير خلقيدونيين. آثرت الإبقاء على اسمهم المشهور “يعاقبة” (نسبة إلى يعقوب البرادعي) وإن كان هذا من رجال القرن السادس لا الخامس. المسألة اصطلاح لأتجنب ما شاع عنهم من تسمية “القائلين بالطبيعة الواحدة” أو “المونوفيزيتيين” ولكن استغربت التصريح الذي صدر عن اجتماعهم بلاهوتيين كاثوليك كبار في فيينا من 7 إلى 12 أيلول 1971 تعود فيه نغمة الخلاف على الألفاظ، مع أنها حلت في لقاءاتنا. ونحن والكاثوليك واحد في هذا الباب. وكان حاضراً غريلمايير سيد هذه الحلبة؛ فكيف قبل بهذا البيان السطحي مع أن الدراسة استغرقت 170 صحفة (5) ?(6)
وفي ختام هذه المقدمة ألفت انتباه القارئ الكريم إلى أمر بالغ الخطورة. الأغلبية الساحقة تتوهم أن الدين يتطلب بساطة. وهذا منتهى الضلال إن قصدنا بالبساطة الغفلة والجهل والسذاجة. فالمعرفة اللاهوتية هي أعلى درجات المعرفة. بل هي فوق كل معرفة لأن العقل عاجز عن إدراكها. الروح القدس وحده يمنحنا إياها إكليلاً لشوقنا وجهدنا. وقد شكا إلي أحباء كثيرون عسر كتابي “يهو أم يسوع” مع أنه نزل إلى أدنى حد ممكن من التبسيط. وإنما تحتاج كتبي إلى تجنب لأسلوب مطالعة الجرائد والمجلات. إنها تتطلب صبراً وتأنياً والعودة إلى ساحة المطالعة تكراراً. حتى كتابي “نصف إنسان” المبسط جداً في حوار ممتع يحتاج إلى المطالعة 3 مرات. فهناك كثافة أفكار في قدر محدود من الصفحات بما أن مضطر إلى ذلك ما دام المسيحي العربي لا يشتري ولا يطالع الكتاب الديني إلا إذ كان قياسه محدوداً. لقد فقد عمق السلف الصالح. وامصيبتاه!
Så jeg beder ham, der brød alle grænser, klædte mig og farvede mig med sit blods brændende glød og oprejste mig fra møgbakken for at sidde på sin Faders trone i herlig herlighed, om at gøre denne bog til et lys for dem, som læs den og et offer, som jeg ofrer på hans himmelske alter til tilgivelse for mine synder og forbrydelser og renselse af mine ondskaber gennem de elskede læseres bønner og tilfredsstillelse. Amen (7).
I en hule mellem kød (8)
en bøn
اللهم! يا من بعلم النجوم فتحت أذهان المجوس العلماء المتتبعين حركات النجوم والكواكب والقمر، الساهرين في الليل لهذا الغرض، اللهم! يا من بالنور الذي أحاط بالرعاة الساهرين ليلاً في الفلاء على قطعانهم وبشرى الملاك، أعلمتهم بأنك “المسيح الرب” الإله المولود في بيت لحم مدينة داود وأعطيتهم علامة على تنازلك الذي لا يوصف ألا وهي آية (9) Du lå svøbt i en krybbe til kvæg, så de kan søge efter dig, Herlighedens Herre, ikke i huse, paladser eller huse, men i kvæggården.
Åh Gud! O du, som valgte Magi til at komme til Jerusalem med nyheden om din fødsel som konge, Gud gav stjernen et tegn, der fik dem til at angive din fødsel.
Åh Gud! O du, som valgte de nedslidte, naive hyrder, som var de første forkyndere af din guddommelighed, ligesom du senere valgte fiskerne, fiskerne på den beboede jord, således prædikede de i hulen, hvad de havde set og hørt om den nyfødte dreng.
Åh Gud! O du, som valgte gruppen af lærde, der er optaget af stjernerne, og gruppen af naive hyrder, der bliver oppe om natten, for eksempel dem, der med månen, stjernerne og planeterne ikke har nogen anden følgesvend end dem.
Åh Gud! O du, som ikke kun modtog guldet af underkastelse til dit kongedømme, men også røgelsen af udmattelse for din guddommelighed og myrraen fra salvelsen af dit legeme, o du, som på forhånd blev født til at dø for os ved korsfæstelse. de forudsagde på forhånd, at du kom for at dø, og at martyrdødens blod har forfulgt dig siden din fødsel.
Åh Gud! O du, som blev født og lå i en krybbe for dyr, for at hellige mine dyr er jeg den, der gennem mine bedsteforældres, Adam og Evas fald, ikke blot blev forvandlet til et dyr, men jeg begyndte at begå onde ting. slanger begår ikke, junglens vildeste udyr og de dødeligste af bakterier og epidemier.
Åh Gud! O du, som ikke fandt plads i Betlehems kroer og huse, og husdyrforsørgeren tog imod dig der, selvom Døberens Zakarias, Døberens far, havde forudsagt for mindre end 3 måneder siden, at du ville komme på besøg dit folk.
Åh Gud! O du, som glædede dig over din fødsel, himlens hærskarer, og de forkyndte din herlighed i det høje og gav gode nyheder på din fødselsdag, at fred ville komme over jorden og overvælde dem, der behager dig.
Åh Gud! Løft alle menneskers sind og hjerter til himlen, så de kan læse i optegnelsen om dette vidunderlige univers, som du har skabt, lovsange til dit navn, og må de rejse sig fra at være nedsænket i jorden og dens anliggender og sorger , til at betragte din ubeskrivelige storhed, og gøre for os i stjernerne og enhver ophøjet gestus, som din godhed vinker til os, et tegn, der vil blive udtrukket fra vores hjerter for dig i længsel, og de forstærker alle vores længsler efter dig.
Og støt vores sind, så de ikke flyver væk som splinter, når de overvejer din fantastiske nedladenhed til at lægge sig ned i dyrenes krybbe, o fra alle de universer, der opstod på hans befaling, eksisterer ved hans forsyn og forsvinder ved hans tegn. Fordyb det hellere i lyset, der skinnede omkring hyrderne, så det oplyser det indefra, ikke kun udefra.
Rens os for vores dyreliv og knus hovedet på vores ønsker.
Lad os ikke sove uvidende om den dag, du kommer for at besøge os, som Betlehem forsømte dig. Gør os snarere fuldt forberedt til at modtage dig i hjerters krybbe, efter at din Helligånd har brændt dens ondskab væk og udsmykket den med dyder. at det er blevet rent. Optag folketællingen for hans rige, o du, som abdicerede og blev talt med i kejser Augustus Cæsars folketælling. Den hedenske romerske, så denne indrømmelse blev påbudt de hedenske kongeriger.
Og gå ikke forbi os som en glemt gæst, som det skete for dig i Betlehem, men fyld os hellere med åndelig årvågenhed, så vi kan jage dig som dygtige jægere, når det viser sig i horisonten, at du er fast besluttet på at gå gennem vores hjem, besøg mellem kød, Libanon og hele verden.
Maranatha! Herre Jesus kom! Kom, Herre Jesus, kom og tøv ikke!
alert
Forfatteren undskylder gaven, fordi han opgav alle sine rettigheder til forlaget, da det bar en tung byrde ved trykningen af bogen, og dermed fortjente hans oprigtige tak og ydmyge donation.
Latakia julen 1965, Bethlehemsgrotten 2. januar 966 og 1965 e.Kr. (østlig beregning, dvs. 7. januar 1966) og Balamand 1978 e.Kr.
(1) راجع مقالي في الظهور الإلهي الحاشية 3 من الصفحة 76 من العدد 3/1979 من مجلة “النور” الغراء.
أضف إليها: نصوصاً من ايريناوس أوردها قاموس الروحانية (7: 1949-1950)، والدفترين 1 و2 من دروس الأب بوريس بوبرنسكوي في الثالوث القدوس (بالفرنسية) ولوسكي في كتابه “على الصورة والمثال” (ص: 131 و133) ومقال أوليفيه كلمان في Messager لعام 1959 (ص: 153) وسيرج فيرخوفسكوي في الصفحتين 139 و140 من أماليه في معهد القديس فلاديمير باميركا، وعنوانها “الله والإنسان” فضلاً عن رسالة أملاها على صديق بهذا الخصوص.
Se Gregory Palamas' Trinitarianism (1:3, 6 og flere andre emner).
(2) Studier i græsk og arabisk filosofi, s.
Hvis gamle arabiske tænkere var vendt tilbage til livet, ville de have været mere i stand end os til at absorbere europæisk tankegang i betragtning af deres rødder i græsk tankegang og den frugtbarhed, logik og analyse, de opnåede fra det.
(3) … لا يعلم أي منا ما هو نفسه. نحن ميالون إلى معرفة السماء أكثر من ميلنا إلى معرفة أنفسنا. هذا رأي باسيليوس (عن أصل الإنسان، ص 169). واحسرتا!
(4) Forskning og tilladelser offentliggjort i et tidsskrift
Den græsk-ortodokse teologiske gennemgang; Brooklyn
وقد خصصت الأمر بملحق. [نظراً لضيق الوقت لم نقم بنقل الملحق… (الشبكة)]
(5) Wort og Wahrheit, dec. 1971; Wien, s. 11-181; Kommunikation, s. 182-3.
(6) {هنا لابد لنا أن نراعي التطور التاريخي الذي حدث بعد تاريخ كتابة هذا الكتاب. إذ أن نفس المؤلف، الشماس اسبيرو جبور قال، في كتاب “سألتني فأجبتك” المنشور في سنة 2005 أي بعد ربع قرن من تاريخ نشر هذا الكتاب، رداً على السؤالين التاليين:
Q163- Hvad er de vigtigste forskelle mellem den ortodokse kirke og de ikke-kalkedonske kirker? Er der enhed i troen?
ج 163- ….. واستغربت حديثاً عودتهم إلى التمسك بعباراتهم السابقة والطعن في خلقيدونيا، والدفاع المبطّن عن أوطيخا ضد فلافيانوس القسطنطينية، وعن قداسة مجمع 449 وبطله برصوما… وهذا تنصل من بيان البلمند في 5/3/1972. فإن سعوا إلى تراخينا في التشبّث بخلقيدونيا كما فعلوا دوماً منذ 451 فقد خاب فألهم. لا أرثوذكسية بدون المجمعين 4 و6 ومكسيموس المعترف وبالاماس.
Q239- Hvad er oprindelsen af den koptiske kirke?
ج 239- ….. فشلت عبر التاريخ كل محاولات الصلح. ومحاولات القرن العشرين باءت عملياً بالفشل. فقد عادوا والسريان إلى التمسك بالقديم والطعن في خلقيدونيا والبابا لاون والإمبراطورة بولخاريا وو… واستغربتُ حديثاً ما جاء في كراسة البطريرك شنودة: يرفض استعمال كلمة “إله وإنسان” ليسوع. هو ملكي أكثر من الملك. بولس الرسول استعمل كلمة “يسوع الإنسان” (رو6: 16 و اتيمو2: 5-6). وهل هو إنسان بدون طبيعة إنسانية؟ دستور الإيمان قال فيه: “تجسد وتأنس” أي صار إنساناً. ويتهمنا بالقول بثلاث طبائع. ما لم يدركوه من إيماننا هو أن يسوع أخذ طبيعة بشرية لا شخصاً بشرياً على ما قال كيرلس…إلخ (راجع الرد الكامل على السؤالين her)
كما أننا سنأتي على الكثير من الفقرات في الكتاب ونضيف ونوضح في الحواشي بعضاً من الأمور الذي لم يركز عليها الشماس مراعاةً منه للجو العام السائد حينها والذي كان يُبشر خيراً بعودة الشركة والتي أصبحت الآن بعيدة جداً بعد إصدار كتاب “بدع حديثة”، فضلاً عن كتاب “طبيعة المسيح”، وبعض التصرفات التي كان أخرها عدم توجيه دعوة للكنيسة الأرثوذكسية في مصر للمشاركة في قانون الأحوال الشخصية الموحد للمسيحيين.} (الشبكة)
(7) Jeg var forvirret over at arrangere bogens referencer i lyset af vanskelighederne ved at trykke på den ene side og foran læserens mentalitet. I princippet placerer forfatteren den enten nederst på siden, i slutningen af kapitlet eller i brødteksten. Jeg tyede til tre metoder til at afhjælpe vanskeligheder.
القسم الأول هو أكثر الأقسام جمعاً للأسلوب المثلث. فالمراجع في نهايته غالباً ما عدا “مين”.
(8) I slutningen af denne bøn er der 4 datoer, hvoraf 3 oprindeligt blev nævnt. Bogen er ny indtil slutningen af denne bøn
(9) På græsk har ordene "tegn" og "tegn" det samme ord.