تعيّد الكنيسة الأرثوذكسيّة ذكرى القدّيس موسى النبيّ “معاين الله” و”كليم الله” في الرابع من أيلول. وهو يعدّ من بين كبار أنبياء العهد القديم، واشتُهر بإعلان أحكام الشريعة والوصايا العشر التي أنزلها الله عليه في طور سيناء، حيث أظهر الله مجده وعلّم موسى كافّة المعاملات والعبادات الواجب على الشعب المؤمن تأديتها كي ينال الرضا من الله. أمّا المهمّة الأساسيّة التي أناطها الله بموسى فكانت قيادة الشعب في الصحراء مدّة أربعين سنة بعد أن أخرجهم من أرض العبوديّة إلى أرض الميعاد، أرض الحرّيّة، فلسطين.
Нећемо се, у овој журби, зауставити на детаљима биографије Мојсија пророка, која је богата догађајима и чудима праћеним епским догађајима који у њој преовлађују. Ипак, фокусираћемо се на симбол који Мојсије представља и шта је радио током свог живота, посебно у староотачкој литератури, где се Мојсије сматрао једним од симбола који се односе на Господа Исуса Христа. Попут Мојсија, који је ослободио народ од ропства тиранског фараона, Господ Исус је ослободио свет од греха и смрти. Као што је Мојсије водио људе у пустињи у Обећану земљу, тако нас Христос води у Обећано Царство. Као што је Мојсије учио закон, Господ Исус нам је предао нови закон, то јест љубав која се слободно даје, и многе друге парове.
لا تقتصر سيرة موسى النبيّ على دلالاتها إلى الربّ يسوع، بل وجد فيها بعض الآباء وعلى رأسهم القدّيس غريغوريوس النيصصيّ (توفّي بالربّ عام 493 )، رموزًا تشير إلى الفضيلة والأخلاق. فغريغوريوس وضع كتابًا سمّاه “حياة موسى أو الكمال في مجال الفضيلة”، بناء على طلب أحد الرهبان بأن يزوّده قدّيسُنا ببعض الإرشاد في موضوع “الكمال في الحياة”. فاستوحى غريغوريوس حياة موسى النبيّ وجعلها نموذجًا يُحتذى في طلب الكمال، الذي هو سعيٌ دائم لا يسع طالبه التهاون في أيّ أمر ولو بسيط من أموره.
Књига се састоји из два дела. У првом делу, који служи као неопходан увод у други одељак, аутор се бави резимеом догађаја који су се одиграли са Мојсијем, ослањајући се на наратив Књиге Изласка и Бројева, усвајајући дословно тумачење чињеница. , а затим има за циљ да извуче морална значења која користе вернику и изграђују га. Што се тиче другог одељка, он садржи суштину књиге, где Мојсијев живот постаје слика напредовања на нивоима савршенства и пример душе на њеном духовном путу. Аутор се ослања на симболичко тумачење Књиге Изласка, као што је то чинио свети апостол Павле у неким својим писмима, па догађаји који су се десили са Мојсијем постају само слике историјске стварности, а то је сам Христос.
Одавде, Григорије подсећа на оно што је поменуто у Новом завету у вези са сличним чињеницама из Мојсијевог живота и шта се десило са Исусом током његове проповеди. Дакле, Јован Јеванђелист упоређује подизање Христа са Мојсијем који је подигао бронзану змију у пустињи (Јован 3:14). وعدد 21: 4-9)، والمنّ النازل من السماء قديمًا أصبح في خطاب يسوع خبزَ الحياة (يوحنّا 6: 49، وخروج 16: 4)، وأيضًا الحمل الفصحيّ يُضْحي يسوع الذي بدمه افتدى العالم مخلّصًا وحيدًا… وهذا ما نجده أيضًا في أسلوب الرسول بولس، الذي يقول في رسالته الأولى إلى أهل كورنثس عند حديثه عن الصخرة التي شقّها موسى النبيّ، كي يروي عطش الشعب التائه في الصحراء (عدد 20: 8): “إنّ آباءَنا كلّهم كانوا تحت الغمام، وكلّهم جازوا في البحر، وكلّهم اعتمدوا في موسى في الغمام وفي البحر… فإنّهم كانوا يشربون من صخرة روحيّة تتبعهم، وهذه الصخرة كانت المسيح… ولقد جرت هذه الأمور ليكون لنا فيها عِبرةٌ” (10: 1-6).
ثمّ يصل القدّيس غريغوريوس إلى الغاية التي من أجلها دوّن الكتاب، فيرى أنّ الفضيلة سَيْرٌ دؤوب إلى الأمام، وأنّ الكمال نموٌّ دائم وتطوّرٌ متواصل. وموسى يجسّد هذه الفكرة في سيرة حياته التي كانت مسيرةً إلى أرض الميعاد. وهكذا فالكمال حركةٌ دائمة نحو الله اللامتناهي، حركة “تنسى ما وراءَها وتمتدّ إلى ما أمامها” (فيلبّي 3: 13). ويذهب غريغوريوس أيضًا إلى القول بأنّ الكمال في الحياة يقوم بإعادة النفس إلى طبيعتها الحقيقيّة، أي إلى كونها مخلوقة على صورة الله، فالمفروض إذًا أن يقوم المرء بجلاء هذه الصورة وإعادتها إلى بهائها عبر التحوّل المتواصل إلى الله. والصورة ينبغي أن تشبه صاحبها، لذلك ضرورة السعي الدائم إلى اكتساب الكمال عبر التفوّق على الذات، والاستسلام التامّ لمشيئة الله، والتخلّي عن كلّ هوًى، في سبيل الدخول في شركة كاملة مع الله.
يقول القدّيس غريغوريوس في هذا السياق: “أمّا في موضوع الفضيلة فقد أخذنا عن الرسول بولس أن ليس لكمالنا سوى حدٍّ واحد هو أن لا يكون له حدٌّ”. وهو يعتبر أنّ التوقّف عن السعي هو بداية التقهقر، فيقول: “فكما أنّ نهاية الحياة هي بداية الموت، كذلك التوقّف عن السعي في طريق الفضيلة هو بداية السعي في طريق الرذيلة”. فالكمال في الفضيلة، بالنسبة لغريغوريوس، لا يمكن وضع حدّ له، كما لا يمكن أن ينحصر الكمال ضمن حدود.
هذه بعض معاني حياة موسى النبيّ العظيم الذي قال عنه الكتاب المقدّس: “وكان موسى رجلاً حليمًا جدًّا أكثر من جميع الناس الذين على وجه الأرض” (عدد 12: 3). وقد رأى الآباء في سيرة حياته ما يفيد بناءنا في المسيح الذي تاق موسى ليراه فرآه على جبل التجلّي ففرح. عسى أن نفرح كموسى برؤية الربّ في مجده الأبديّ.
Тропар у другој мелодији Прослављамо спомен твога пророка Мојсија, и кроз њега ти се молимо, Господе, да спасеш душе наше.
