Święty Teodor urodził się w Konstantynopolu w roku 759 n.e., na łonie arystokracji. Jego czasy charakteryzowały się wojną, której intensywność była czasem łagodna, a czasem intensywna przeciwko ikonom, ich czcicielom i ich obrońcom. Warto zauważyć, że wojna ta wybuchła w roku 726. Trwała z przerwami aż do roku 842, kiedy to położono jej ostateczny kres. Teodoros urodził się za czasów cesarza Konstantyna V Kopronima, z ojca zwanego Photin, który był strażnikiem skarbu królewskiego i ministrem finansów, oraz z matki zwanej Teoktisti, która była pobożna i wyznawała prawosławie i życie w cnocie. Wydaje się, że ascetyczna dieta Teodora i zamiłowanie do modlitwy były błogosławieństwem jego matki po jego Panu.
Jego wujek i monastycyzm
Theodoros otrzymał doskonałą część nauk religijnych i świeckich znanych w jego czasach. Największą rolę w krystalizacji jego skłonności monastycznych i zaangażowania w życie anielskie odegrał jego wujek, św. Platon, którego wspomnienie Kościół obchodzi 4 kwietnia. Prawda jest taka, że wpływ św. Platona wykraczał poza Teodora i obejmował wszystkich członków rodziny: ojca, matkę, braci, siostry, a nawet niektórych przyjaciół, którzy wspólnie przyjęli życie monastyczne. Ojciec Photin zajął się swoim utrzymaniem i sprzedał je, z wyjątkiem posiadłości na górze Olimp w Bitynii, a jej cenę rozdał biednym. Warto zauważyć, że góra Olimp była pierwszym domem mnichów w Azji Mniejszej, a właściwie w całym imperium, jeszcze przed wzniesieniem świętej góry zwanej Athos. Na tej posiadłości znajdowały się budynki, które można było przekształcić w skrzydła wspólnego klasztoru. Tak właśnie się stało z mądrością i radą świętego Platona. Nazwa tego miejsca brzmiała Sakothion.
Teodor z entuzjazmem i aktywnością przyjął życie monastyczne, dlatego chodził w posłuszeństwie, odcinając wolę i odsłaniając umysł. Mimo wątłego zdrowia i dużej wiedzy, jak każdy mnich brał udział w pracach domowych i fizycznych: nosił wodę i drewno na opał, uprawiał ziemię, a w nocy wstawał potajemnie, aby nieść łajno na ramionach. Szybko wspiął się po drabinie pokory, bo postępował w wyrzeczeniu i nie uważał swojej godności ani nawet samego siebie za drogie. Wyciągał rękę w stronę swego Pana i swoich braci. Kiedy pamięć o Bogu łączyła się z pamięcią o śmierci, Pan w krótkim czasie obdarzył go darem łez. Wydaje się, że jego łez było tak dużo, że od tej godziny nie było dnia, w którym nie wylał wielu łez.
Wuj, święty Platon, powierzył mu zadanie budowy kościoła klasztornego, który wzbudził podziw wszystkich. Tytułem jego przedsięwzięcia była powaga w każdej sprawie. Uwielbiał poświęcać się swemu Panu samotnie w kościele na długie godziny w nocy. Był rygorystyczny w swoich rytuałach i poście, bez przesady, która szkodziłaby jego zdrowiu i osłabiała jego postanowienie zapamiętywania modlitw.
سيم ثيودوروس كاهناً وهو في الثامنة والعشرين، فأضحى لذلك أكثر قسوة على نفسه مما كان، لا يرقد سوى ساعة واحدة في الليل ويقضي بقيّة وقته في الصلاة والتأمّل في ما كتبه الآباء القدّيسون: القدّيس باسيليوس، القدّيس دوروثاوس الغزّاوي، القدّيس نيلس السينائي، القدّيس يوحنا السلّمي وغيرهم وغيرهم. وقد كانت له مساهمة فعّالة في التنبيه وإصلاح ما اعوجّ من ممارسات رهبانية في جبل الأوليمبوس باتت مألوفة، كأن يحمل بعض الرهبان ما لهم من متاع إلى الدير وأن يكون لهم خدّام وأن يهتمّوا بإقامة المزارع وتربية الدواجن. وإنّ حِرص القدّيس ثيودوروس ودقّته وأمانته هو ما حدا بالقدّيس أفلاطون إلى أن يعرض على ابن أخته رئاسة الدير مكانه بعدما زاد عدد رهبانه وصار مئة. فأبى ثيودوروس تواضعاً، إلى أن اضطرّ أخيراً للرضوخ للأمر الواقع بعدما أُصيب خاله بمرض.
Człowiek konfrontacji
وكما كان ثيودوروس رجل المواجهة في شؤون الحياة الرهبانية، كان كذلك في شؤون الكنيسة عموماً، لا سيما في حفظها من تسلّط الأباطرة والموظّفين المتنفّذين والوقوف في وجه ممارساتهم الكيفية واستهانتهم بالحقّ الكنسي. من ذلك وقوفه في وجه الأمبراطور قسطنطين السادس بعدما طلّق زوجته لسبب أهوائي وأراد الاقتران بأخرى. وقد أبى البطريرك مباركة زواجه، فأتى الأمبراطور بكاهن تمّم الزواج. وتحوّل التحدّي إلى صراع طالما عانت منه الكنيسة في علاقتها بالدولة: سعي الدولة إلى فرض نفوذها على الكنيسة وسعي الكنيسة إلى الحفاظ على استقلالية قرارها. وقد كان لثيودوروس دوره في هذا السياق لا سيما وأنّه كانت للرهبان، عموماً، كلمة يقولونها في القضايا التي تمسّ الكنيسة، عقائد وقوانين. وكانت النتيجة أن احتدمت المواجهة وعمد الأمبراطور إلى نفي ثيودوروس إلى تسالونيكي حيث مكث في ضيقات وشدائد سنة كاملة إلى أن تمّت إزاحة الملك قسطنطين عن كرسيّه فعاد ثيودوروس إلى ديره مظفَّراً واعتبره الشعب المؤمن رمزاً لصمود الكنيسة في وجه عبثية الحكّام. ولكن، لم تطل إقامته في ديره كثيراً إذ اضطرّ في العام 798 للميلاد إلى مغادرته إلى القسطنطينية بعدما تواترت غزوات العرب لناحية جبل الأوليمبوس. هكذا انتقل أهل دير ساكوذيون برمّتهم إلى الدير المعروف باسم “ستوديون” في القسطنطينية، نسبة إلى القنصل الروماني “ستوديوس” الذي أسّسه في العام 463 للميلاد.
في القسطنطينية، بدأت مرحلة جديدة من حياة القدّيس ثيودوروس استبانت أكثر خصباً ونضوجاً من التي سبقتها حتى اقترن اسمه باسم دير “ستوديون”، لأنّه منذ أن وطئت قدماه الدير الجديد باشر فيه حملة مركّزة لإزكاء الحياة النسكيّة مما جعله ولأجيال، أنموذجاً للعديد من الأديرة، لا سيما لدير اللافرا الكبير الذي أسّسه القدّيس أثناسيوس الآثوسي في القرن العاشر، وللأديرة الروسيّة ابتداء من القرن الحادي عشر. يذكر أنّ عدد رهبان دير “الستوديون” ما لبث أن تعدّى الألف. وقد اهتمّ ثيودوروس بجعل الحياة المشتركة فيه على النمط الباسيلي أكثر من دير ساكوذيون. ففي “ستوديون” كانت حياة الرهبان صورة أمينة عن الحياة في الكنيسة الرسولية: قلب واحد ونفس واحدة وكل شيء مشترك (أعمال الرسل 4: 32). لم يكن للرهبان قلالٍ خاصة بل عنابر واسعة يشتركون فيها ولا يلبسون إلاّ ثوباً واحداً يتبادلونه من وقت إلى آخر. كانت شؤون الدير تنتظم كل يوم بلياقة وترتيب وكان ثيودوروس قد اعتمد كموسى قديماً (خروج 18) نظاماً وزّع فيه المهام الروحيّة والماديّة وفقاً لتراتبية معيّنة بحيث أمكنه أن يشرف على سير شؤون الدير وأن يبقى أباً لكل واحد من رهبانه.
اعتاد ثيودوروس، أثناء الخدم الإلهية، أن يقتبل اعترافات الرهبان وكشفهم لأفكارهم. وكان يعظ ثلاث مرّات في الأسبوع خلال خدمة السحر. وقد وضع أعداداً من الأناشيد الكنسيّة. والمعروف أنّ كتاب “التريودي” لدينا يعود إليه.
Klasztor przypominał czynny ul, w którym każdy mnich pracował na miarę swoich sił i talentu: byli malarze ikon, kopiści i dekoratorzy, byli też rzemieślnicy i rzemieślnicy. Wszystko to i wiele więcej uczyniło z klasztoru pierwsze centrum religijne i kulturalne swoich czasów.
Znowu wygnany
Minęło zaledwie kilka lat, zanim Theodoros został ponownie wygnany. Tym razem dlatego, że zerwał społeczność z patriarchą Nikeforosem po tym, jak ten przywrócił honor księdzu Józefowi, który ośmielił się błogosławić nielegalne małżeństwo cesarza Konstantyna VI, o czym wspominaliśmy wcześniej. Miało to miejsce w roku 809 naszej ery i Teodoros, przebywając na wygnaniu, poświęcił się wysyłaniu wielu przesłań swoim uczniom i wierzącym.
Ten okres wygnania trwał dwa lata, po czym wrócił do swojego klasztoru, aby cieszyć się kilkoma latami spokoju. Następnie, w roku 815 n.e., rozpoczęła się nowa, zacięta konfrontacja z cesarzem Armenii Leonem, który po raz kolejny rozpoczął kampanię mającą na celu prześladowanie i eliminowanie czcicieli ikon. Theodoros wygłosił wiele kazań i artykułów w obronie ikon. W wyzywającej postawie w Niedzielę Palmową 815 r. zorganizował pochód ulicami, w którym wzięło udział tysiąc mnichów, niosąc ikony i śpiewając pieśni na jej cześć. W rezultacie został ponownie uwięziony i zesłany. Chociaż nie wolno mu było z kimkolwiek korespondować, udało mu się napisać dużą liczbę listów do swoich mnichów i do wierzących tu i ówdzie. Następnie przeniesiono go do wieży w odległych zakątkach Anatolii, aby uniemożliwić mu komunikację ze światem zewnętrznym. Cierpiał z powodu wilgoci i zimna i odmawiano mu jedzenia z wyjątkiem chleba co dwa dni. Nie stracił jednak nic ze swojej determinacji i uporu w korespondencji. Jego stan był taki, jakbym stracił papier do pisania, zamieniłbym skórę w papier, a gdyby atrament wysechł, użyłbym swojej krwi. Wydaje się, że jego uczniowie byli na tyle energiczni i aktywni, że zaopatrzyli go w papier i atrament, których potrzebował, dlatego napisał setki listów, docierając do Jerozolimy, Rzymu i Aleksandrii.
Położył się
إلى ذلك تعرّض ثيودوروس للجَلْد مرّات وتُرك يسبح في دمه، لكنّ الله كان معه. واستمرّت حاله على هذا المنوال حتى العام 820 للميلاد. ولكن، حتى بعد ذلك لم يعرف الهدوء تماماً إذ ان الملك ميخائيل الثاني الألثغ (820 – 829) أخرج المساجين من سجونهم وأعاد المنفيّين من منافيهم، ولكنّه لم يعد الاعتبار للإيقونات. لذلك هاجم ثيودوروس الملك بعنف لموقفه في العام 824 للميلاد فأخرجه الملك من العاصمة فتنقّل بين عدّة أديرة إلى أن وافته المنية في 11 تشرين الثاني من العام 826. يومها كان قد تحوّل من كثرة الأتعاب والمشاق إلى شبه هيكل عظمي وكان مرض خطير قد أصاب معدته. وقد سأل تلاميذه أن يأتوه بالقدسات. وبعدما تناولها قال لهم أن يبدأوا بخدمة الجنّاز. وفيما كانوا يتلون المزمور 118 وقد بلغوا الآية 93 التي فيها: “لن أنسى فروضك أبداً لأنّك بها أحييتني” أغمض عينيه وأسلم الروح. عمره يومذاك كان قد بلغ السابعة والستّين.
Cerkiew prawosławna wspomina go jedenastego listopada.
Troparion Świętego Teodora (ósma melodia)
Objawiłeś się, o kontemplacyjny Teodoro, przewodnikiem prawej wiary i nauczycielem dobrego uwielbienia i czystości, gwiazdo zamieszkałego świata i piękności mądrych arcykapłanów, i swoją nauką oświeciłeś wszystkich, muzyku duszy , wstawiając się u Chrystusa Boga o zbawienie dusz naszych.
Qandak św. Teodora (druga melodia)
Dzięki Twoim wysiłkom Twoje życie ascetyczne oświeciło odpowiednik aniołów i ukazało się jako ich mieszkanie, Teodorosie, błogosławiony przez Boga i bez wahania wstawiający się do Chrystusa Boga za nas wszystkich.