Cerkiew prawosławna wspomina świętego Mojżesza Proroka, „Oko Boga” i „Słowo Boże”, czwartego września. Uważany jest za jednego z głównych proroków Starego Testamentu i zasłynął z ogłoszenia postanowień szariatu i Dziesięciu Przykazań, które Bóg objawił mu w fazie Synaj, gdzie Bóg objawił Swoją chwałę i nauczył Mojżesza wszystkich transakcji i czynów kultu, który wierzący musi pełnić, aby uzyskać satysfakcję od Boga. Jeśli chodzi o podstawową misję, którą Bóg powierzył Mojżeszowi, było to prowadzenie ludu na pustyni przez czterdzieści lat po wyprowadzeniu go z ziemi niewoli do Ziemi Obiecanej, ziemi wolności, Palestyny.

Nie zatrzymamy się tutaj w tym pośpiechu na szczegółach biografii Mojżesza Proroka, która jest bogata w wydarzenia i cuda, którym towarzyszą dominujące w niej wydarzenia epickie. Skupimy się jednak na symbolu, jaki reprezentuje Mojżesz i na tym, czego dokonał w ciągu swojego życia, zwłaszcza w starożytnej literaturze patrystycznej, gdzie Mojżesz był uważany za jeden z symboli odnoszących się do Pana Jezusa Chrystusa. Podobnie jak Mojżesz, który wyzwolił naród z niewoli tyrańskiego faraona, tak Pan Jezus wyzwolił świat od grzechu i śmierci. Tak jak Mojżesz prowadził lud na pustyni do Ziemi Obiecanej, tak Chrystus prowadzi nas do Królestwa Obiecanego. Tak jak Mojżesz nauczał prawa, tak Pan Jezus przekazał nam nowe prawo, czyli miłość, która daje siebie za darmo i wiele innych jej odpowiedników.

Biografia proroka Mojżesza nie ogranicza się do implikacji dla Pana Jezusa. Przeciwnie, niektórzy ojcowie, na czele ze św. Grzegorzem z Nyssy (zm. w 493 r.), odnaleźli w niej symbole wskazujące na cnotę i moralność. Grzegorz napisał książkę zatytułowaną „Życie Mojżesza, czyli doskonałość w dziedzinie cnoty” w oparciu o prośbę mnicha, aby nasz święty udzielił mu wskazówek na temat „doskonałości w życiu”. Grzegorz zainspirował się życiem proroka Mojżesza i uczynił z niego wzór do naśladowania w dążeniu do doskonałości, która jest dążeniem ciągłym, a poszukiwacz nie może sobie pozwolić na samozadowolenie w żadnej, nawet najprostszej sprawie.

Książka składa się z dwóch części. W części pierwszej, stanowiącej niezbędne wprowadzenie do części drugiej, autor zajmuje się podsumowaniem wydarzeń, jakie miały miejsce z Mojżeszem, opierając się na narracji Księgi Wyjścia i Liczb, przyjmując dosłowną interpretację faktów , a następnie ma na celu wydobycie znaczeń moralnych, które przynoszą korzyść wierzącemu i go budują. Jeśli chodzi o część drugą, zawiera ona istotę księgi, gdzie życie Mojżesza staje się obrazem postępu na poziomach doskonałości i przykładem dla duszy w jej duchowej wędrówce. Autor opiera się na symbolicznej interpretacji Księgi Wyjścia, jak to czynił w niektórych swoich listach św. Paweł Apostoł, zatem wydarzenia, które wydarzyły się z Mojżeszem, stają się jedynie obrazami rzeczywistości historycznej, jaką jest sam Chrystus.

Stąd Grzegorz przypomina to, co zostało wspomniane w Nowym Testamencie na temat podobnych faktów z życia Mojżesza i tego, co wydarzyło się z Jezusem podczas jego głoszenia. Dlatego Jan Ewangelista przyrównuje wyniesienie Chrystusa do Mojżesza podnoszącego miedzianego węża na pustyni (Jana 3:14 I Lb 21, 4-9), a manna zstępująca z nieba w starożytności stała się w mowie Jezusa chlebem życia (J 6, 49 i Wj 16, 4), a także Baranek Paschalny czyni Jezusa, który z Jego krew odkupiła świat, jedynego Zbawiciela… i to właśnie znajdujemy w stylu apostoła Pawła, który w swoim pierwszym liście do Koryntian mówi o skale, którą prorok Mojżesz rozłupał, aby zagasić pragnienie ludzi zagubionych na pustyni: (Lb 20:8): „Wszyscy nasi ojcowie byli pod obłokami i wszyscy przeszli przez morze, i wszyscy przyjmowali chrzest od Mojżesza w obłokach i w morzu... Pili bowiem z duchowej skały którzy szli za nimi, a tą skałą był Chrystus... I stało się to, abyśmy mieli w nich przykład” (10:1-6).

Wtedy św.Grzegorz osiąga cel, dla którego napisał księgę, i widzi, że cnota to ciągły postęp, a doskonałość to stały wzrost i ciągły rozwój. Mojżesz ucieleśnia tę ideę w swoim życiu, które było podróżą do Ziemi Obiecanej. Doskonałość jest zatem ciągłym dążeniem do nieskończonego Boga, ruchem, który „zapomina o tym, co jest za nią, i sięga ku temu, co jest przed nią” (Flp 3,13). Grzegorz mówi dalej, że doskonałość życiowa przywraca duszy jej prawdziwą naturę, czyli stworzenie na obraz Boży, dlatego należy oczyszczać ten obraz i przywracać mu świetność poprzez ciągłą przemianę Bóg. Obraz powinien przypominać swojego właściciela, stąd konieczność nieustannego dążenia do doskonałości poprzez przekraczanie siebie, całkowite poddanie się woli Bożej i porzucenie wszelkich pragnień, aby wejść w pełną komunię z Bogiem.

Św. Grzegorz mówi w tym kontekście: „Jeśli chodzi o cnotę, dowiedzieliśmy się od apostoła Pawła, że istnieje tylko jedna granica naszej doskonałości, a mianowicie brak granic”. Uważa, że zaprzestanie wysiłków jest początkiem regresji. Mówi: „Tak jak koniec życia jest początkiem śmierci, tak zaprzestanie wysiłków na ścieżce cnoty jest początkiem dążenia na ścieżce występku”. Dla Grzegorza doskonałość w cnocie nie może być ograniczona, tak jak doskonałość nie może być ograniczona w granicach.

Oto niektóre znaczenia życia Mojżesza, wielkiego proroka, o którym mówi Pismo Święte: „A Mojżesz był mężem bardzo wyrozumiałym, bardziej niż cały lud na ziemi” (Lb 12,3). Ojcowie widzieli w jego biografii, co przyniesie korzyść naszemu budowaniu w Chrystusie, którego Mojżesz pragnął zobaczyć, więc zobaczył go na Górze Przemienienia i był szczęśliwy. Radujmy się jak Mojżesz, widząc Pana w Jego wiecznej chwale.

Troparia w drugim utworze
Czcimy pamięć Twojego proroka Mojżesza i przez niego modlimy się do Ciebie, Panie, o zbawienie dusz naszych.